In de praktijk maar ook tijdens huisbezoeken zien wij regelmatig ouderen met onbedoeld gewichtsverlies en daarbij spierkrachtverlies.
Van alle ouderen in Nederland valt 22% onder kwetsbare ouderen. Deze kwetsbare ouderen vallen vaak onbedoeld kilo’s af. En ze verliezen daarbij ook spierkracht.
Oorzaken hiervan kunnen zijn:
– Minder eten en een veranderd eetpatroon omdat zelf koken en boodschappen doen niet meer lukt. Een oudere wordt dan afhankelijker van mantelzorg en/of thuiszorg.
– Een verminderde eetlust, door medicijngebruik of door geur- en smaakverandering.
– Eten lukt niet meer goed door rouw en verdriet bij verlies van een geliefde.

Eiwitten als bouwstof

Voor deze ouderen is het van belang om ervoor te zorgen dat zowel het gewicht als de spierkracht behouden blijft of toeneemt. Waarom is dit nou zo belangrijk? Eiwitten zijn de bouwstoffen van de spieren. Wanneer de energie- en eiwitinname niet voldoende is, valt de oudere af en dan gaat op een gegeven moment het lichaam ook de eiwitten uit de spieren aanspreken waardoor spierkracht verminderd. Een tekort aan spieren zorgt voor onstabiliteit en valgevaar, een mindere algehele gezondheid, minder snelle wondgenezing, meer complicaties tijdens een operatie, kan zorgen voor langere ziekenhuisopname en kortere overleving bij ouderen met gezondheidsproblemen.

In dit filmpje hieronder zie je meer informatie over spierkrachtverlies.
https://www.youtube.com/watch?v=IUV5_5YR7kQ

Het is dus van belang dat de oudere voldoende energie en eiwitten binnen krijgt. Onderdeel van ons werk is om de energie- en eiwitbehoefte te bepalen.
De energiebehoefte wordt bepaald door de ruststofwisseling, energieverbruik door lichamelijke activiteit en ziekte. Hiervoor gebruiken we formules om de ruststofwisseling gebruikgemaakt te schatten.

De eiwitbehoefte wordt berekend op basis van kilogram lichaamsgewicht of VVM (vetvrije massa) en is afhankelijk van de leeftijd, ernst van een ziekte en soort activiteit. Bij een gezonde volwassenen wordt het lichaamsgewicht vermenigvuldigd met 0,83 gram. Voor een gezonde oudere ligt de eiwitbehoefte al hoger, tussen 1-1,2 gram/ kilogram lichaamsgewicht (bron NtvD, 2015) Bij ziekte is de eiwitbehoefte verhoogd en kan deze stijgen van 1,2- 1,7 gram per kilogram lichaamsgewicht.

Wanneer de energie- en eiwitbehoefte berekend is, wordt een voedingsanamnese afgenomen. Dat geeft inzicht in de daadwerkelijke inname van de oudere. Een voedingsanamnese is een verzamelnaam voor verschillende technieken om de voedselinname van een cliënt te schatten. De inname wordt vervolgens vergeleken met de behoefte.

Energie- en eiwitverrijkt

Vaak wordt een energie- en eiwitverrijkt dieet gestart, wanneer blijkt dat de behoefte niet wordt behaald. Hierbij wordt rekening gehouden met de voorkeuren en gewoonten van de oudere.
Bij een eiwitverrijkt dieet worden zoveel mogelijk dierlijke eiwitten geadviseerd. In dierlijke eiwitten komen essentiële aminozuren voor. Essentiele aminozuren kan je lichaam niet zelf aanmaken, je moet ze dus uit je voeding halen. In dierlijke eiwitten komen deze aminozuren meer voor dan in plantaardige eiwitten. Daarom hebben dierlijke eiwitten een hogere biologische kwaliteit dan plantaardige. Dierlijke eiwitten zijn nauw verwant aan menselijke eiwitten, het lichaam kan ze dus makkelijker opnemen en gebruiken om spiermassa of andere weefsels mee op te bouwen.
We proberen de voeding energierijker te maken, door de hoofdmaaltijden te verrijken. Denk hierbij aan extra room toevoegen, extra klontje margarine, brood royaal besmeren en beleggen. Eventueel door een voedingssuiker toe te voegen aan dranken en yoghurt/ pap/ vla. En door extra tussendoortjes te adviseren.

Medische voeding als het niet anders kan

In sommige gevallen redt je het niet met bovenstaande adviezen en is een hogere inname uit voeding niet haalbaar. Dan wordt ook dieetvoeding voor medisch gebruik ingezet. Dit kan in de vorm van bijvoorbeeld eiwitsupplementen, drinkvoeding, sondevoeding. Om te bepalen wanneer je start met medische voeding zijn er afkapwaarden gesteld:
– Bij een inname 75 – 100% van de vastgestelde behoeften bestaat het behandelplan uit eiwit- en energierijke voeding in de vorm van verrijkte hoofdmaaltijden, tussentijdse verstrekkingen en eventueel aanvullend drinkvoeding of eiwitsupplementen.
– Bij een inname 50% – 75% van de vastgestelde behoeften is het advies drink- en/of sondevoeding naast eiwit- en energierijke voeding.
– Is de inname minder dan 50% van de behoeften en is er geen kans op snelle verbetering van de inname, dan is volledige sondevoeding aangewezen, aangevuld met wat per os (dit betekent met gewone voeding, via de gewone weg) mogelijk is.
(bron: richtlijn ondervoeding, januari 2019, kenniscentrum ondervoeding)

Medische voeding heb je in veel varianten. Dit kunnen bijvoorbeeld eiwitmodules zijn in de vorm van poeders of siroopjes. Maar ook desserts of fruitmoesjes en verschillende soorten drinkvoeding op sap, melk of yoghurt basis. Er zijn heel veel smaken die je vaak goed kunt combineren met je gewone voeding. Zo kun je bijvoorbeeld een drinkvoeding met vanille smaak door je dessert heen doen. Van de koffiesmaak kun je met dit zomers weer een ijskoffie maken. Of in de winter warme chocolademelk van de chocoladesmaak. De neutrale en hartige smaak lenen zich goed om te verwerken in soepen of de neutrale smaak om pannenkoekenmeel mee te aan te maken.

Risico op ondervoeding

Mocht je, als oudere of als mantelzorger, merken dat een oudere in je omgeving onbedoeld afvalt en vraag je je af: is er actie nodig? Op de site www.kenniscentrumondervoeding.nl staan verschillende screeningsinstrumenten, om risico op ondervoeding te bepalen. De SNAQ 65+ is een passend instrument voor thuiswonende ouderen. Is begeleiding door de dietist gewenst, neem dan gerust contact op met de huisarts of direct met ons. Dieetbehandeling wordt vergoedt vanuit het basispakket en dit kan met of zonder verwijzing van (huis)arts of specialist.