Er wordt steeds meer en pijnlijk duidelijk welke impact Corona heeft. Door de maatregelen is de kans op ondervoeding bij (kwetsbare) ouderen erg groot. Maar niet alleen de ouderen worden getroffen. De voedingszorg in het ziekenhuis en bij de revalidatiecentra staat als een huis, maar wat te doen als je thuis uitziekt van COVID? De klachten die, jij of jouw partner of andere gezinsleden, ervaren, kunnen ervoor zorgen dat je afvalt. Helaas vooral spiermassa gaat dan verloren. Verhalen van mensen die in 2 weken 10 kilo afvallen, zijn geen uitzondering.

De klachten die bij Corona horen: koorts, luchtwegklachten, zoals hoesten, verkoudheid, niezen, kortademigheid. Dit kan verergeren in ernstige benauwdheid, en ARDS (acute respiratory distress syndrome). Bij dat laatste is zuurstofbehandeling nodig en wordt de dieetbegeleiding in het ziekenhuis opgepakt. Verdere klachten zijn: verlies van eetlust, misselijkheid, diarree, verlies van geur en smaak. En al deze dingen maken dat je minder eet, gewicht en daarmee dus spiermassa verliest. Met als gevolg spierzwakte, verlies van conditie.

(Risico op) ondervoeding

Het risico op ondervoeding ligt op de loer. Vooral als er ook eenzaamheid bij komt door de gestelde maatregelen, of die eventueel al bestond.

Om (het risico op) ondervoeding vast te stellen, gebruiken mijn 1e lijn collega’s en ik de SNAQ vragenlijst. Mocht je hier meer over willen weten, dan bel of mail ons gerust. Of kijk op de website van de Stuurgroep ondervoeding (https://www.stuurgroepondervoeding.nl/toolkits/screeningsinstrument-3).

Ik wil vooral een aantal praktische tips geven om de voedingsinname te verbeteren en dan voornamelijk de eiwitinname. Want de behoefte aan eiwitten schiet omhoog indien er sprake is van ondervoeding. Misschien denk je nog, ik had wat kilo’s te veel, dus het is mooi meegenomen dat ik die nu kwijt ben. Helaas, je zult niet alleen vetmassa verloren zijn, maar grotendeels spiermassa. Ook dan spreken we van (risico op) ondervoeding. En om die spiermassa weer op te bouwen heb je qua voeding (voornamelijk dierlijke of een speciale samentelling van plantaardige) eiwitten nodig, naast lichamelijke activiteit. We adviseren om dagelijks minimaal 30 minuten in beweging te zijn, of 1x per 2 dagen minimaal 1 uur.

En daarbij mag/ moet je een lange adem hebben. Het opbouwen van spiermassa heeft tijd nodig en in veel gevallen kom je niet meer op het oude niveau van voor het ziek zijn terug.

Voedingsadviezen

Toch heeft het zin om de volgende voedingsadviezen ter harte te nemen.

1. Neem een goede gevarieerde voeding die bij voorkeur de volgende producten en porties bevat. De porties die hieronder beschreven zijn, zijn de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden vanuit de Schijf van Vijf. Dit is afhankelijk van je geslacht en leeftijd, wil je dit specifiek op jezelf toegespitst, dan kun je de porties bij het Voedingscentrum opzoeken (https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-is-gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf-.aspx)  Ik ben me ervan bewust dat deze porties halen, een lastige opgave is als je ziek bent….

Een goede voeding bevat dagelijks:

	250 gram groente
	2 porties fruit
	4-5 bruine / volkoren boterhammen
	4-5 opscheplepels volkoren graanproducten of 4-5 aardappelen
	1 portie vis / peulvruchten / vlees
	25 gram ongezouten noten
	2-3 porties zuivel
	40 gram kaas
	40 gram smeer- en bereidingsvetten
	1,5-2 liter vocht

2. Eet vaker per dag, in plaats van 3 (hoofd) maaltijden, 6-7x per dag iets kleins. Neem bijvoorbeeld tussendoor: een sneetje brood zoals: bruin brood, volkorenbrood, roggebrood, krentenbrood, (volkoren)knäckebröt, (volkoren)beschuit of cracker besmeerd en belegd; een plak ontbijtkoek of een voedingsbiscuit; een stuk fruit, een glas vruchtensap, een schaaltje yoghurt/ kwark of vla;

3. Leg nadruk op de eiwitbevattende/ eiwitrijke producten, zoals zuivel, een eitje, hartig beleg zoals vleeswaren en kaas ipv zoet op brood; 3x per dag een schaaltje of beker (volle) zuivel, kwark en Skyrr zijn eiwitrijk, maar ook yoghurt en vla zijn prima. En een wat groter stuk vlees, kip, vis of eiwitrijke vleesvervanger (150 gram/ dag) bij de warme maaltijd of bij de broodmaaltijd. Mijn collega’s en ik hebben meegeholpen aan een database met energie- en eiwitrijke producten.  (https://www.stuurgroepondervoeding.nl/energie-en-eiwitrijke-producten). Hou er rekening mee dat hier ook producten in vermeld staan, die binnen de schijf van vijf als niet- basisvoedingsmiddel worden gezien en dus niet altijd de meest gezonde keuze zijn. Datzelfde geldt voor een aantal energierijke tussendoortjes die in de volgende lijst staan: tussendoortjes 250 kcal.doc Verderop zien jullie een basisrecept voor een eiwitrijke milkshake/ smoothie die je zelf kan maken.

Wat te doen bij geur- en smaakverlies:

Geur en smaak bepalen een groot deel van onze eetbeleving. Als een van deze of beide wegvallen, is het lastig om voldoende te blijven eten. Toch zijn geur en smaak niet de enige factoren. Andere dingen die hierin meespelen: textuur, temperatuur, scherpte en pittigheid en uiterlijk. Als geur en smaak wegvallen, kun je proberen om de andere factoren meer aandacht te geven, hierdoor kan de beleving van eten weer verbeteren.

Hoe kun je dit doen?

1. eet met aandacht en experimenteer met adviezen binnen de factoren:
   1. Textuur: door groenten toe te voegen aan bijvoorbeeld een ei-gerecht, zoals een omelet; Gebruik andere kooktechnieken, zoals bijvoorbeeld stomen, roerbakken, frituren of bakken. Stoom of wok groenten, hierdoor blijven ze meer knapperig dan als je ze kookt. Frisdrank met koolzuur kan voor een prettig mondgevoel zorgen.
   2. Scherpte/ pittigheid: dit is te bereiken door peper, chilipeper/ vlokken toe te voegen. Eventueel ook aan een saus of dressing waar je het anders niet in gebruikt. Denk aan tabasco in een saladedressing. Of als je het juist wat wil afzwakken, dan kan een schepje yoghurt door een scherpe curry helpen. Een likje mosterd of mierikswortel op brood, bijvoorbeeld in combinatie met kaas of kipfilet, kan smakelijk zijn.
   3. Uiterlijk en temperatuur: serveer de maaltijd op een mooi bord en maak het bord aantrekkelijk op. Varieer bijvoorbeeld in kleur, felle kleuren zorgen voor een aantrekkelijke maaltijd. Variëren in temperaturen kan door een salade aan de warme maaltijd toe te voegen.
   4. Reuk- en smaak: benadruk de basissmaken (zout, zoet, bitter en umami) omdat ze bij een reukstoornis nog wel te proeven zijn.
      1. Zout: dit kun je benadrukken door zout toe te voegen, of in de vorm van gerookte ham, uitgebakken spekjes, salami, zoute ketjap, peterselie, bieslook. Kies eens voor een maaltijdsoep (bijvoorbeeld courgettesoep met gerookte zalmsnippers), stamppot of een salade met gerookte kip. Heb je bijvoorbeeld een hoge bloeddruk of een verminderde nierfunctie, dan wil je niet teveel zout gebruiken, kijk dan bij nr. 5 toevoegen van kruiden en specerijen en onze Kruidenwijzer.
      2. Zoet kun je benadrukken door fruit toe te voegen of tot moes te maken en bij de maaltijd te gebruiken. Maar ook roze ui, zoete aardappel, zoete ketjap, wortel, dille, basilicum en kardemom als toevoeging kunnen zoet benadrukken.
      3. Bitter kun je bereiken door mosterd, kappertjes, lente ui, komijn, laurier of koriander toe te voegen.
      4. Umami door (geraspte) oude kaas of Parmezaanse kaas, rode ui, gember of gembersap of gemberpasta, ansjovis, balsamico of trassi.
      5. Kruiden en specerijen kunnen de smaak versterken. Als je kruiden roostert en daarna fijnmaalt met een vijzel, is de smaak meer uitgesproken. Onze Kruidenwijzer geeft een mooi beeld in welke gerechten welke kruiden goed passen. zeer geschikt als je niet teveel zout wil of mag gebruiken.

Bron:  Factsheet Reuk- en smaakverlies door corona, Alliantie Voeding in de zorg en Thuis aan de slag met smaaksturing (www.voedingenkankerinfo.nl/smaak)

Eiwitrijke recepten, die snel klaar zijn:

Shake:

Ingrediënten:

150 ml volle melk

150 ml vla

2 bananen

Bereidingswijze:

Snij de bananen in schijfjes, doe deze samen met de melk en vla in een blender en maak fijn. Mocht de shake te vast zijn, voeg dan wat extra melk toe.

Frisse milkshake/ smoothie:

Ingrediënten:

230 ml karnemelk

250 gram diepvriesfruit

1 scheutje limonadesiroop

Bereidingswijze:

Voeg alles samen in een blender en maak fijn.

Op onze website vind je nog meer recepten om smoothies (Smoothie recept) te maken;

Advies op maat mogelijk

Mocht het, vanwege het ziek zijn, niet lukken om bovenstaande tips ter harte te nemen, of als het gewichtsverlies zo groot is, dan is het raadzaam om een advies van Yaniek, Isabelle of mij te ontvangen. We berekenen energie- en eiwitbehoefte. Bij voorkeur aan de hand van een meting waarbij we de lichaamssamenstelling kunnen berekenen. Dit maakt het inschatten van de eiwitbehoefte nauwkeuriger.

Dit kunnen we doen middels een bio-impedantiemeting. Deze kunnen we alleen op de praktijk of thuis uitvoeren, indien je geheel klachtenvrij bent. Maar daarvoor kunnen we al wel telefonisch of per beeldbellen een advies op stellen. Dit kan betekenen dat we energie- en/of eiwitverrijkte drinkvoeding of dieetpreparaten adviseren, als bovenstaande tips onvoldoende resultaat bieden.

Deze aanvullende voedingen dienen 400 calorieën en 30 gram eiwit te bevatten en het is aan te raden om deze minimaal 1 maand te gebruiken. Nogmaals, dit adviseren we alleen als de huidige voeding onvoldoende energie- en/of eiwit bevat. Als dat het geval is, spreken we door welke drinkvoeding of preparaat het meest passend is en schrijven we hiervoor een machtiging uit.

Hopelijk kun je met deze tips je voedingsinname al verbeteren. Bij vragen, bel of mail ons gerust:

Ruth: 06-44904236 en mail: ruth@dietistruth.nl

Isabelle: 06-10001657 en mail: isabelle@dietistruth.nl

Yaniek: 06-15198141 en mail: yaniek@dietistruth.nl